‘Αυτός που κοιτάζει προς τα έξω, ονειρεύεται,
Αυτός που κοιτάζει εντός, είναι σε επαγρύπνηση’.
C. G. JUNG
Μία από τις βασικές ιδέες του γνωστού ψυχίατρου Carl Gustav Jung η οποία αφορά και στο πεδίο των ονείρων είναι ότι η ζωή δεν μας συμβαίνει απλά, η ζωή είναι μια διαδικασία που ξεδιπλώνεται, πηγαίνει κάπου και έχει ένα νόημα. Αυτή είναι η ιδέα του ‘τέλους’ (αγγλ. telos) με την έννοια του σκοπού. Είναι ιδιαίτερα σημαντική όχι μόνο στη ζωή, -όταν δηλαδή αναρωτιόμαστε για ποιο λόγο μπορεί ένα γεγονός να συμβεί και τι προσωπικό νόημα έχει για εμάς- αλλά και όταν δουλεύουμε με τα όνειρα, τα οποία σχεδόν πάντα είναι αποκαλυπτικά και φέρουν ένα μήνυμα σε αυτόν που ονειρεύεται.
Οι λόγοι για τους οποίους είναι σημαντικό να δουλεύουμε με τα όνειρά μας είναι αρχικά ότι αυτός είναι ο πιο εύκολος και γρήγορος τρόπος με τον οποίο έχουμε πρόσβαση στο ασυνείδητό μας. Επίσης σχεδόν πάντα μας λένε κάτι το οποίο δε γνωρίζουμε συνειδητά, μας δείχνουν δηλαδή κάτι καινούριο, κάτι που μας οδηγεί κάπου που ούτε καν είχαμε φανταστεί. Είναι σημαντικό κατ’ αυτόν τον τρόπο να αναρωτιόμαστε ποιος είναι το ‘telos’, ο σκοπός του ονείρου. Τι είναι άραγε αυτό που μας εκπλήσσει; Τι δεν ταιριάζει και ξεχωρίζει; Ο ίδιος ο Jung παραδέχεται ότι ακούγοντας ένα όνειρο δεν είχε ιδέα για το τι μπορεί να σημαίνει. Οπότε πριν ξεκινήσουμε να αναλύσουμε ένα όνειρο πρέπει να υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας ότι η αποκωδικοποίηση είναι μια διαδικασία η οποία χρειάζεται χρόνο. Χρειάζεται ακόμα μεθοδικότητα, να αφήσουμε ελεύθερη τη φαντασία μας και να χρησιμοποιήσουμε τη διαίσθησή μας. Τα όνειρα συχνά αναπληρώνουν μια συνειδητή συμπεριφορά και ως εκ τούτου ‘δείχνοντας’ αυτό που λείπει μπορούν να φέρουν μια ισορροπία ανάμεσα σε διαφορετικές απόψεις. ‘Φωτίζουν’ την κατάσταση αυτού που ονειρεύεται φέρνοντάς τον σε επαφή με αναμνήσεις, εμπειρίες, κρυφές ποιότητες του χαρακτήρα του, ώστε να τον βοηθήσουν να θεραπευτεί. Για αυτό όπως έλεγε και ο Jung, ‘τα όνειρα είναι ο τρόπος με τον οποίο προσπαθεί η ψυχή να αυτορυθμιστεί’ και αυτή ήταν και η κυρίαρχη ιδέα του στον τομέα των ονείρων.
΄Όσον αφορά στον αποσυμβολισμό τους ένα βασικό στοιχείο που πρέπει να γνωρίζουμε είναι ότι τα πρόσωπα που εμφανίζονται στα όνειρα είναι πλευρές του εαυτού μας. Τα ζώα συμβολίζουν τα ένστικτά μας και τα χρώματα δίνουν το συναισθηματικό τόνο. Οι εικόνες έχουν προσωπικό νόημα για τον καθένα από εμάς για αυτό αν δυσκολευόμαστε να βρούμε τους συσχετισμούς βοηθά να δίνουμε μια σύντομη περιγραφή, η οποία ενδεχομένως μετά θα μας πάει συνειρμικά κάπου αλλού, πχ. ‘Τι είναι ο Ιππόκαμπος;’ , ‘O Ιππόκαμπος είναι ένα θαλάσσιο πλάσμα’.
Tα όνειρα χωρίζονται συνήθως σε 4 φάσεις, στην πρώτη δηλώνεται η τοποθεσία (η οποία μας δείχνει και για ποιο κομμάτι του εαυτού μιλάμε), οι πρωταγωνιστές και σπανιότερα ο χρόνος, στη δεύτερη εξελίσσεται η πλοκή, στην τρίτη κορυφώνεται η περιπέτεια ή κάτι αλλάζει εντελώς και στην τελική έχουμε τη ‘λύση’ με την έννοια του τελικού αποτελέσματος. Ένα από τα πιο σημαντικά -αν όχι το πιο σημαντικό- στοιχείο στα όνειρα είναι και το συναίσθημα που τα συνοδεύει, το πώς αισθανόμαστε δηλαδή σε όλη τη διάρκεια που λαμβάνει χώρα το όνειρο, γιατί μας βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα το περιεχόμενό του.
Ακολουθεί ένα σύντομο όνειρο μιας ανώνυμης γυναίκας και η προσπάθεια ερμηνείας του.
‘Δουλεύω σε ένα εργοστάσιο. Περνώντας τη μεγάλη σιδερένια πύλη του το πρωί πριν πιάσω δουλειά σκέφτομαι ότι πρέπει να κόψω τα μαλλιά μου κοντά και να τα βάψω κόκκινα. Προχωράω εντός του εργοστασίου όπου όλοι είναι απασχολημένοι με τα μηχανήματα και με πλησιάζει κάποιος από τους εργάτες δίνοντάς μου μια στοίβα φωτοτυπίες. Τις διαβάζω και είναι γεμάτες με μαθηματικούς τύπους, στους οποίους επαναλαμβάνεται το σύμβολο ‘λ’. Δεν καταλαβαίνω τίποτα.’
Ξεκινώντας, το εργοστάσιο είναι ένας χώρος όπου φτιάχνονται, κατασκευάζονται πράγματα. Η πύλη την οποία περνάει συμβολίζει τη μετάβαση από μια κατάσταση σε μια άλλη. Το dream ego (δηλαδή το πρόσωπο που πρωταγωνιστεί) θέλει να κόψει τα μαλλιά του κοντά και να τα βάψει κόκκινα. Τα μαλλιά, (θα μπορούσαν να παραπέμπουν στο μύθο που θέλει τη θεά Αθηνά να βγήκε από το κεφάλι του Δία, σύμβολο πνεύματος) συμβολίζουν τις ιδέες αλλά και τη μεταμόρφωση –καθώς όταν θέλουμε μια εξωτερική αλλαγή είναι πρωτίστως από τα μαλλιά που ξεκινάμε- ενώ το χρώμα κόκκινο είναι σύμβολο της ίδια της ζωής, σύμβολο επιθυμίας και δραστικότητας. Το ότι θέλει να τα κόψει θα μπορούσε να δείχνει ότι θέλει να ‘τριμάρει’, να ‘ξεκαθαρίσει’ κάποιες από τις ιδέες που δεν είναι απαραίτητες στην περεταίρω ανάπτυξή της. To γράμμα ‘λ’ είναι σύμβολο της λανθάνουσας θερμότητας στη Χημεία -παραπέμπει ίσως σε μια κρυφή αλλά έντονη επιθυμία της ψυχής. Νομίζω ότι το όνειρο αυτό σκιαγραφεί τη μεταβατική φάση στην οποία βρίσκεται το άτομο. Η ψυχή του επιθυμεί βαθιά να μεταμορφώσει την τωρινή προσωπικότητα αλλάζοντας ιδέες ή φιλοσοφία και ωριμάζοντας, προχωρώντας σε κάτι καινούριο. Ο χώρος του εργοστασίου λειτουργεί σαν το ‘δοχείο’ για αυτή τη μεταμόρφωση. Ο εργάτης που δίνει τις φωτοτυπίες στο dream ego είναι η αρσενική πλευρά της γυναίκας που είναι έτοιμη να αναλάβει δράση προς την κατεύθυνση που ορίζει η ψυχή.